درمان جامع گفتارو زبان برای کودکان مبتلا به سندرم داون
بسیاری از کودکان مبتلا به سندرم داون مهارتهای درکی زبان معمولا پیشرفته تر از مهارتهای بیانی زبان است و بنابراین در بیان مشکلات بیشتری نسبت به درک دارند . از جمله مشکلاتی که کودکان سندرم داون با ْآن مواجه اند عبارتند از :
مشکل در توالی اصوات و کلمات
مشکل در وضوح گفتار و نحوه بیان حروف و صداها
مشکل در روانی گفتار و ...
برنامه درمانی که برای این کودکان در نظر گرفته می شود باید بر اساس ارزیابی دقیق عملکرد ها و نیازمندیها ی ارتباطی هر کودک وبه طور منحصر به فرد طرح ریزی شود . خانواده به عنوان اصلی ترین عنصر درمان در نظر گرفته می شود و گفتار درمانگر نقش موثری در راهنمایی ؛ارائه اطلاعات ؛ تسهیل و بالا بردن روند یادگیری مهارتهای ارتباطی دارد .
برنامه درمانی از بدو تولد تا مرحله تک کلمه :
درطول این مرحله اصلی ترین مداخله درمانی در محیط خانه صورت می گیرد و خانواده باید به طور متمرکز برروی برنامه درمانی کار کند . در مورد نوزادان ؛ تمرکز درمان بر تحریک حسی است که در طی آن فعالیت هاو تجربیاتی برای کمک به رشد شنوایی ؛بینایی و مهارتهای لمسی صورت می گیرد. این فعالیت ها شامل بازیابی حسی،بازخورد حسی و حافظه است . چگونگی کیفیت صدای یک زنگ ؛ تجربه حس لمس مخمل و کاغذ سمباده و تمایز قائل شدن بین آنها مثالهایی از تجربیاتی است که کودک باید با آنها مواجه شود . همچنین هنگامی که کودک مبتلا به سندرم داون در معرض خطر عفونت گوش میانی باشد باید وضعیت شنوایی اوبررسی شود .
تغذیه و تنفس :
بسیاری از ساختارها و عضلات مورد استفاده در گفتار را درگیر می کند . بنابر این درمان تغذیه و درمان یکپارچگی حسی می تواند ثاثیر مثبتی بر عملکرد گفتار داشته باشند . اکثر کودکان سندرم داون حساسیت بالایی در برابر لمس دارند . ناتوانی مسواک زدن ، بی علاقگی نسبت به خوردن غذاهای ترکیبی یا مخلوط در این کودکان دیده می شود که اصطلاح تدافع لمس در مورد آنها به کار می رود . برای درمان تدافع لمس و برنامه ریزی برای رساندن حس دهان به وضعیت طبیعی ازماساژهای دهانی ، تحریک مستقیم عضلات استفاده می شود . تمرین از ماساژ دستها و پاها شروع شده و تدریجا به سمت صورت و دهان پیش می رود . تجریه ثابت کرده که بعد از طبیعی شدن فعالیت دهانی میزان غان و غون و صدا سازی کودکان افزایش می یابد . پس از اینکه کود ک قادر به تحمل لمس شد و توانایی حرکت دادن ساختارهای داخل دهان را بدست آورد ، برنامه درمان بر روی مهارتهای حرکتی دهانی متمرکز می شود . این مهارتها شامل فوت کردن ، سوت زدن ، ایجاد شکلکهای خنده دار با صورت و فعالیتهای تقلیدصداست . پایه و اساس ارتباط ،تعامل اجتماعی است و مهارتهای مکالمه ای خاص از جمله نوبت گرفتن را می توان در سنین پایین در قالب بازی رشد داد . بازی دالی موشه ،رعایت نوبت در برداشتن اسباب بازی و یا جلو و عقب بردن نوار موسیقی ، راههایی برای رشد نوبت گیری هستند . به طور کل مهارتهای مرحله پیش از زبان آموزی باید قبل از مرحله تک کلمه پرورش داده شوند . کودکان سندرم داون در سن 8ماهگی تا 1 سالگی ،ظرفیت ارتباطی بالایی دارند و در صورتیکه در انتقال پیام خود با اطرافیان نا توان باشند ، دچار نا امیدی می شوند . تحقیقات نشان می دهند که کودکان سندروم داون زمانی که توانایی گفتن کلمه را پیدا کنند دیگر تمایلی به استفاده از علائم برای برقراری ارتباط ندارند .
برنامه درمان در مرحله تک کلمه تا 3 کلمه :
در این مرحله علاوه بر افزایش واژگان تک کلمه بر روی افزایش طول عبارت (ترکیب کلماتی که کودک می تواند مورد استفاده قرار دهد )یا همان افزایش طول گفته ، کار می شود . در قالب عبارات دو کلمه می توان روابط معنی داری مانند نقش فاعل ،مالکیت و علامت منفی را به کودک آموخت و به تدریج به سمت عبارات 3 کلمه پیش رفت . مهارتهای کاربردی زبان از جمله در خواست کردن و احوال پرسی کردن و همجنین مهارتهای مکالمه ای نیز در این مرحله به عنوان هدف درمان در نظر گرفته می شوند . برای دست یابی به این اهداف ،بازی روش مفیدی است . از بازی می توان برای افزایش توجه شنیداری وبه طور کل مهارتهای مرتبط با توجه نیز بهره برد. اساس رشد زبان در این مرحله ، یک پارچگی حسی و توانائیهای حرکتی دهان است . اکثر کودکان سندرم داون که توانایی استفاده از گفتار را ندارند قادرند از زبان از طریق علائم به خوبی استفاده کنند . بنابراین د راین مرحله ، درمان یکپارچگی حسی و مهارتهای حرکتی دهان برای تقویت آمادگی گفتار به کار می رود .
مترجم :زهرا حقیقی ( کارشناس گفتار درمانی )
(2003-1995)National Down Syndrome Society